Toen de kunstenaar Ossip Zadkine in 1947 met de trein vanuit Parijs over het Luchtspoor het kale, weggevaagde centrum van Rotterdam binnenreed, moet het een onwerkelijk gezicht geweest zijn. Het maakte in ieder geval diepe indruk op hem.
Zo’n indruk, dat hij een enorm beeld wilde maken ter nagedachtenis aan het vreselijke bombardement van 14 mei 1940. Het zou zijn levenswerk worden. Een paar jaar later, op 15 mei 1953, werd het bronzen beeld onthuld. Zadkine gaf het de naam La Ville détruite, oftewel: De verwoeste stad. Het stelt een figuur voor waaruit het hart is weggerukt, zoals het hart van Rotterdam ook letterlijk was weggerukt. Hij schreeuwt naar de lucht en heft zijn armen omhoog, alsof hij de bommenregen probeert tegen te houden. ‘Een kreet van afschuw om de onmenselijke wreedheid van dit beulswerk,’ volgens de kunstenaar zelf.

Symbool
Het beeld werd al snel een symbool voor Rotterdam, de wederopbouw en de veerkrachtige Rotterdamse bevolking. Maar het staat vooral symbool voor het bombardement. Sinds 2010 is de grens van de vuurzee die na het bombardement ontstond gemarkeerd. Langs deze zogenoemde brandgrens zijn speciale lampen in de grond geplaatst. Hierin zien we vlammen, het silhouet van een Duitse bommenwerper en het markante beeld van Zadkine.

Bijenkorf
Rotterdam kreeg het beeld overigens cadeau van de directie van De Bijenkorf. Het oude, beschadigde warenhuis van architect Dudok stond hier niet ver vandaan. Het van oorsprong Joodse bedrijf wilde een monument ter nagedachtenis aan de 737 omgekomen Joodse medewerkers. Een van de voorwaarden was dat het beeld op deze plaats zou blijven staan. 5 jaar na de onthulling van het beeld kreeg het plein zijn huidige naam: Plein 1940. Daar staat het indrukwekkende kunstwerk nog altijd, met zijn handen in de lucht.

Herdenken
Plein 1940 is een plek van herdenken geworden. Traditiegetrouw wordt hier op 14 mei het bombardement herdacht met toespraken en 2 minuten stilte. Toen de Coolsingel werd verbouwd, was hier de centrale dodenherdenking. Maar ook op andere belangrijke momenten staat het beeld van Zadkine in het middelpunt, bijvoorbeeld bij demonstraties en stille tochten. Zoals in maart vorig jaar bij een manifestatie tegen de oorlog in Oekraïne. 

Ossip Zadkine (1888-1967) was een Franse kunstenaar, geboren in Belarus. Hij maakte vooral abstracte en kubistische beeldhouwwerken. Het huis in Parijs waar hij 40 jaar woonde en werkte is nu een museum.Volgens goed Rotterdams gebruik heeft het beeld verschillende bijnamen. De bekendste zijn ‘Stad zonder hart’ en Jan Gat.